اثر بارنوم و کاربردهای جدی‌تر آن

اثر بارنوم تنها محدود به جلب کردن توجه بقیه نیست و کاربردهای جدیتری هم دارد. این کاربردها به ویژه در حوزه‌های طالع‌بینی، فالگیری، کف‌بینی و … به چشم می‌خورد.

بسیاری از مردم به طالع‌بینی خود علاقه دارند. آن‌هایی که به طالع باور دارند، به صحبت‌های طالع‌بین هم اعتماد خواهند کرد. طالع‌بینی‌ها همان گزاره‌های بارنوم و فورر هستند که با هدف برانگیختن اثر بارنوم در افراد طراحی شده‌اند. پدیده‌ی روان‌شناختی که در بطن این گزاره‌ها روی می‌دهد این است که افراد سعی می‌کنند آن‌ها را طوری در ذهن خود بپردازند که کاملاً با شخصیت‌شان جور درآید. بیش‌تر مردم نمی‌دانند که این جملات برای همه صادق است.

قسمت دیوانه‌کننده‌ی طالع‌بینی این است که هم‌اکنون صدها شرکت و طالع‌بین و روزنامه و مجله و … در این حوزه فعالیت می‌کنند، هر کدام طالع‌بینی‌های ویژه‌ی خود را دارند و با جملات متفاوتی به مردم ارائه می‌کنند. پر واضح است که این همه جملات گوناگون نمی‌تواند واقعاً درست باشد. اما علی‍رغم این حقیقت، باز هم خیلی‌ها آن را باور می‌کنند.

یکی از دلایل موفقیت ذهن‌خوانان می‌تواند همین مسئله باشد. زمانی که یک ذهن‌خوان گزاره‌های بارنوم را به کار می‌گیرند، از آن‌جایی که مردم از قبل به دنیای فرامادی اعتقاد دارند، می‌تواند به راحتی اثر بارنوم را در افراد برانگیزد. گزاره‌های بارنوم بخشی از متدی را تشکیل می‌دهند که کلد ریدینگ (cold reading) نام دارد. کلد ریدینگ مجموعه‌ای از تکنیک‌ها است که ذهن‌خوان آن را به کار می‌گیرد تا طوری به فرد القا کند که در مورد وی اطلاعات زیادی دارد، حال آن که او واقعاً چیزی نمی‌داند.

حقه‌ی رنگین‌کمان چیست؟

حقه‌ی رنگین‌کمان یکی دیگر از تکنیک‌های کلد ریدینگ است که در آن طالع‌بین یک ویژگی شخصیتی را به فرد نسبت داده، و در ادامه، متضاد همان ویژگی را هم در مورد او ذکر می‌کند. برای مثال: «گاهی اوقات به صورت کاملاً خودجوشانه به انجام دادن کاری می‌پردازید، ولی در مورد امور مربوط به شغل خود، ترجیح می‌دهید از یک سری قوانین ثابت پیروی کنید».

هدف از کاربرد حقه‌ی رنگین‌کمان این است که طالع‌بین بتواند اعتماد مراجعه‌کننده را جلب کند. اما این گزاره‌ها به قدری عمومی هستند که می‌توان آن‌ها را به اکثر افراد حاضر در جامعه نسبت داد. علیرغم این حقیقت، افراد پس از مواجهه به حقه‌ی رنگین‌کمان باور می‌کنند که طالع‌بین آگاهی بسیار زیادی نسبت به زندگی آن‌ها دارد. دلیل موفقیت حقه‌ی رنگین‌کمان این است که در شرایط گوناگون، اکثر افراد هر نوع ویژگی شخصیتی از خود بروز می‌دهند؛ گاهی از این سر بام می‌افتند و گاهی از سوی دیگر.

اثر نورافکن

اثر نورافکن چیزی شبیه به اثر بارنوم بوده، و اغلب با آن مرتبط است. اثر نورافکن هنگامی حادث می‌شود که فرد فکر بکند همه دارند به او توجه می‌کنند، در حالی که واقعاً این‌چنین نیست. به عبارت دیگر، اثر نورافکن، اثر بارنوم را همراهی می‌کند؛ به این صورت که پس از خوانده شدن یکی از گزاره‌های بارنوم، فرد خود را دقیقاً در همان حالتی که گزاره ذکر کرده است، می‌پندارد. یا بهتر است بگوییم، فرد خود را زیر نورافکن می‌بیند. این در حالی است که اکثریت افراد حاضر در جامعه در وضعیت مشابه، چنین احساسی را بروز می‌دهند.